Gebruiksvoorwaarden

Wat is een werk?
Bescherming door de Auteurswet
Open Access werken
Creative Commons
Hoe vind je materiaal dat je mag hergebruiken?
Vragen?

Veel materiaal op internet, zoals teksten, video's en afbeeldingen wordt beschermd door de Auteurswet. Op deze pagina lees je hoe je erachter komt hoe je een werk van anderen mag gebruiken, welke gebruiksvoorwaarden aan een werk verbonden kunnen zijn en waar je materiaal vindt dat je mag hergebruiken.

Wat is een werk?

Een werk is ieder voortbrengsel van letterkunde, wetenschap of kunst, op welke wijze of in welke vorm het ook tot uitdrukking is gebracht. Volgens de Nederlandse rechtspraak moet het werk een eigen oorspronkelijk karakter hebben, het resultaat zijn van creatieve keuzes en het persoonlijke stempel van de maker dragen. Daarnaast mag de vorm niet ontleend zijn aan die van een ander werk. Wat niet als een werk wordt gezien zijn:

  • feiten
  • gegevens
  • ideeën
  • gedachten
  • stijlen
  • methoden en theorieën
  • techniek

Gegevensverzamelingen kunnen wel beschermd zijn door de Databankwet.

Bescherming door de Auteurswet

Het auteursrecht is een door de wet aan de maker verleend recht. Als auteur krijg je hiermee recht over het werk dat je gemaakt hebt. Het auteursrecht is een zogenoemd ‘uitsluitend’ of ‘exclusief’ recht. Dit houdt in dat je als maker zelf beslist wat er met je werk gebeurt. Je hebt het uitsluitende, exclusieve recht om je werk te exploiteren: dit wordt ook wel exploitatierecht genoemd.

Meer informatie over de Auteurswet vind je op de pagina Basiskennis.

Open Access werken

Open Access werken hebben als voornaamste kenmerk dat ze zonder financiële, juridische of technische barrières toegankelijk en beschikbaar zijn. Ze zijn te herkennen aan het Open Access-logo (een open slotje).

Database SHERPA/RoMEO: belangrijkste database voor Open Access

SHERPA/RoMEO is de belangrijkste database waarin het beleid van (wetenschappelijke) uitgevers voor gebruik van Open Access werk is opgenomen. RoMEO staat voor RightsMEtadata for Open Archiving. De databank maakt het mogelijk om op een uniforme en overzichtelijke wijze na te kijken welke Open Access mogelijkheden een specifiek tijdschrift biedt.

Creative Commons

Een auteursrechthebbende kan voorwaarden verbinden aan zijn of haar werk waarin staat of en op welke wijze het werk openbaar gemaakt of verveelvoudigd mag worden door anderen. Met zo'n licentie kun je in één keer aan iedereen duidelijk maken onder welke voorwaarden het werk gebruikt mag worden zonder dat er toestemming gevraagd hoeft te worden. Het aanbieden van een werk onder dergelijke voorwaarden betekent niet dat de auteursrechthebbende daarmee zijn of haar auteursrechten opgeeft.

De meest voorkomende licenties zijn die van Creative Commons. Die heeft zes (gratis) beschikbare standaardvarianten (zie hieronder) waarmee auteursrechthebbenden bepalen in welke mate werk verder verspreid mag worden, en onder welke voorwaarden dit gebeurt. Afhankelijk van welke Creative Commons-licentie de auteursrechthebbende gebruikt, zijn de mogelijkheden voor het vrijelijk openbaar maken of verveelvoudigen van het werk door derden meer of minder ruim.

Het is ook goed mogelijk dat een auteur een werk onder een andere dan de CC- licentie uitgeeft. Let dus goed op welke voorwaarden de auteur stelt aan hergebruik van het werk.

Als er geen informatie over hergebruik staat bij een werk dat je op internet hebt gevonden, dan wordt het materiaal in de meeste gevallen beschermd door de Auteurswet.

De Creative Commons-licenties

Er zijn in totaal zes verschillende Creative Commons-licenties. Hieronder gerangschikt van minst beperkend naar meest beperkend.

  •   Naamsvermelding
  •   Naamsvermelding - GelijkDelen
  •   Naamsvermelding - NietCommercieel
  •   Naamsvermelding – NietCommercieel - GelijkDelen
  •   Naamsvermelding - GeenAfgeleideWerken
  •   Naamsvermelding – NietCommercieel - GeenAfgeleideWerken

Publiek domein

Een werk valt onder het publiek domein als het auteursrecht is verlopen (70 jaar na de dood van de maker, of 70 jaar na publicatie als het werk door een bedrijf gemaakt is), of wanneer de auteur zelf verklaart dat het werk publiek domein is. Let op: een bewerking of reproductie van een werk dat publiek domein is, valt niet automatisch óók onder het publiek domein.

Wetten, verordeningen en vonnissen van rechtbanken in Nederland zijn vrij van rechten en behoren automatisch meteen tot het publiek domein. Overige overheidspublicaties zijn in Nederland geen publiek domein en vallen dus wel onder de Auteurswet. Maar let wel: zijn overheidspublicaties (mede) door externen zoals onderzoeksbureaus geschreven, dan zal er al snel sprake zijn van auteursrecht.

De Creative Commons CC0 (ofwel CC zero) publieke domein verklaring is geen licentie, maar een document waarmee een auteursrecht­hebbende aangeeft dat hij of zij afstand doet van alle auteursrechten. CC0 geldt voor werken die nog auteursrechtelijk beschermd zijn, maar waarbij de rechthebbende afstand wil doen van deze rechten. Onder CC0 beschikbaar gestelde werken kunnen dus door iedereen openbaar gemaakt en verveelvoudigd worden. Ook naamsvermelding is daarbij geen verplichting.

De Public Domain Mark van Creative Commons is eveneens geen licentie, hier gaat het om een methode om werken te markeren die niet langer beschermd zijn door het auteursrecht en aanverwante rechten, of niet auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn. Met de Public Domain Mark gemarkeerde werken kunnen dus door iedereen openbaar gemaakt en verveelvoudigd worden.

Hoe vind je materiaal dat je mag hergebruiken?

 

Zoek via CC Search

Via de website Creative Commons zoek je in content die je kunt delen, gebruiken en remixen. De site geeft toegang tot diverse zoekmachines voor media zoals afbeeldingen, video of muziek en zorgt ervoor dat je alleen zoekt naar werken met een licentie voor hergebruik.

Gebruik filters in zoekmachines

De meeste belangrijke zoekmachines naar websites, afbeeldingen, video’s enzovoort hebben een filteroptie waarmee je gericht kunt zoeken naar materialen met specifieke gebruiksrechten of licenties. Dit geldt onder meer voor Google, Bing, Flickr en YouTube.

Speciale sites met materialen voor hergebruik

Op sites zoals edusources, Wikimedia Commons, Europeana of Wikiwijs Leermiddelenplein worden grote hoeveelheden materiaal aangeboden met een licentie voor hergebruik of een CC0-verklaring.

Aanbod op stocksites

Stocksites zijn gespecialiseerd in het beschikbaar stellen en verkopen van foto’s, afbeeldingen en audio(visuele) werken voor hergebruik in diverse media. Veelal zijn dit commerciële sites. Er zijn echter ook stocksites die gratis materiaal aanbieden met zeer ruime mogelijkheden voor hergebruik.

Afbeeldingen en video's

  • Flickr
    Van oorsprong Canadese, nu Amerikaanse website waar foto’s en video’s worden gedeeld met een licentie naar keuze. Een zoekactie kan worden gefilterd op "All Creative Commons", "Commercial use allowed", "Modifications allowed", "Commercial use & mods allowed", or "No known copyright restrictions".
    Licentie: Verschillend
  • Free SVG (voorheen Open Clipart Library)
    Website waar vectorafbeeldingen (illustraties, pictogrammen, etc.) worden gedeeld. SVG staat voor scalable vector graphics.
    Licentie: CC0 – Publiek domein
  • FOCA (voorheen MMT)
    Amerikaanse website van Jeffrey Betts waar foto’s en video’s, voornamelijk van steden en natuur, worden gedeeld.
    Licentie: CC0 – Publiek domein
  • Pexels
    Van oorsprong Duitse, nu Australische website waar foto’s en video’s worden gedeeld.
    Licentie: CC0 – Publiek domein
  • Pixabay
    Van oorsprong Duitse, nu Australische website waar afbeeldingen, video’s, muziek- en geluidsfragmenten worden gedeeld.
    Licentie: CC0 – Publiek domein
  • Unsplash
    Van oorsprong Canadese website, nu eigendom van Getty Images, waar foto’s worden gedeeld.
    Licentie: CC0 – Publiek domein, bronvermelding wordt op prijs gesteld.
  • Vecteezy
    Nederlandstalige versie van een Amerikaanse website waar vectorafbeeldingen (illustraties), foto’s en video’s worden gedeeld. Een zoekactie kan worden gefilterd op "Gratis licentie", "Pro licentie" en "Alleen voor redactioneel gebruik".
    Licentie: Verschillend.

Muziek en geluid

Vragen? 

Heb je vragen? Neem dan contact op met een van de medewerkers van het Auteursrechten informatiepunt (AIP) van je instelling.